Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej
Planowanie przestrzenne w miastach i obszarach funkcjonalnych uległo istotnym zmianom na przestrzeni ostatnich lat. Świadomość znaczenia jakości życia mieszkańców oraz konieczność stworzenia przyjaznych ludziom i przyjaznych dla środowiska przestrzeni publicznych stały się centralnymi punktami nowej koncepcji urbanistycznej. W tym kontekście, postęp technologiczny odegrał kluczową rolę w zmianie myślenia o mobilności i transporcie miejskim, zachęcając do stosowania nowych, bardziej zrównoważonych form przemieszczania się.
Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (ang. Sustainable Urban Mobility Plan - SUMP) są rezultatem tego nowego spojrzenia, integrując trzy kluczowe aspekty: planowanie przestrzenne, wpływ transportu na środowisko oraz nowe postrzeganie mobilności. SUMP-y to kompleksowe dokumenty, które opierają się na badaniach, analizach i pomiarach, tworząc plany rozwoju systemu transportowego dostosowane do specyfiki konkretnego obszaru funkcjonalnego.
Filary SUMP
Podczas opracowywania Planu, szczególny nacisk kładzie się na dwóch filarach SUMP: partycypacji społecznej oraz ochronie środowiska. Proces tworzenia Planu obejmuje aktywne zaangażowanie mieszkańców i interesariuszy, co umożliwia uwzględnienie ich opinii i sugestii. Dzięki temu, dokumenty te są bardziej dopasowane i opracowane, odzwierciedlając rzeczywiste potrzeby społeczności lokalnych. W ramach opracowania przeprowadza się trzy obszerne etapy konsultacji społecznych, które odnoszą się do poszczególnych kamieni milowych cyklu opracowania SUMP. Ponadto, SUMP kładzie duży nacisk na ochronę środowiska naturalnego, promując ekologiczne i zrównoważone formy podróżowania do miejsca pracy i nauki, takie jak transport zbiorowy, rower czy piesze przemieszczanie się na krótkie dystanse.
Cele, Wskaźniki, i Horyzonty Czasowe
Dokument definiuje wizję, cele i działania, które należy podjąć w celu propagowania zrównoważonej mobilności miejskiej. Wizja powinna być zawsze uwzględniana podczas podejmowania decyzji dotyczących inwestycji w danym obszarze. Cele wyznaczone w Planie Zrównoważonej Mobilności Miejskiej powinny być realizowane za pomocą proponowanych w dokumencie działań. Działania te zostały zaprojektowane w taki sposób, aby zapewnić spójność, dobrą integrację i zgodność z dokumentami wyższego szczebla, w tym z celami strategicznymi dokumentów europejskich, które m.in. zakładają redukcję negatywnego wpływu transportu na środowisko.
W Planie Zrównoważonej Mobilności Miejskiej znajdują się również specjalne wskaźniki służące do monitorowania i ewaluacji postępów wdrażania SUMP-a. Wskaźniki te zostały opracowane w taki sposób, aby można było łatwo ocenić, czy proponowane w dokumencie działania zostały wykonane, jaki jest stopień wdrożenia działań związanych z mobilnością oraz czy dany obszar wprowadza koncepcję zrównoważonej mobilności. W przypadku braku efektów, wartości wskaźników pokazują gdzie należy poprawić stan wdrażania zapisów SUMP. Plan określa zwykle dwa horyzonty prognostyczne, a działania zaproponowane w dokumencie są odpowiednio dostosowane do krótko- lub długoterminowego horyzontu czasowego. Każde działanie powinno mieć przypisany rok realizacji i zostać odpowiednio sklasyfikowane pod względem priorytetu jego realizacji. Dzięki wskaźnikom i horyzontom prognostycznym dokument umożliwia łatwe monitorowanie i ewaluację postępów w realizacji działań związanych ze zrównoważoną mobilnością miejską. Jest to podstawa do realizacji kolejnego cyklu SUMP.
Cykl SUMP i piramida mobilności
Zadaniem cyklu Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej jest zapewnienie ciągłej pracy nad dokumentem, począwszy od etapu jego opracowania, aż do realizacji działań i monitorowania postępów. Jest to niezbędne, ponieważ SUMP jest dokumentem dynamicznym, który ulega ciągłym zmianom, co powoduje konieczność ciągłej aktualizacji i weryfikacji działań, aby móc osiągnąć wyznaczone cele.
Jednym z ważnych aspektów SUMP jest odwrócona piramida transportowa, która promuje alternatywne środki transportu w pierwszej kolejności, takie jak piesza lub rowerowa komunikacja, a następnie transport publiczny. Samochód osobowy lub samolot powinny być wybierane tylko w ostateczności, kiedy alternatywne opcje są niemożliwe.
Tego typu podejście ma związek ze zmniejszaniem szkodliwych emisji odtransportowych. Dlatego też, działania proponowane w ramach SUMP-a skupiają się na promowaniu ruchu pieszego oraz rowerowego, a w następnej kolejności transportu zbiorowego. Proponowane rozwiązania dotyczą niechronionych użytkowników ruchu drogowego, tworzenia bezpiecznej i wydzielonej infrastruktury oraz usprawniania funkcjonowania transportu zbiorowego aby był on bardziej efektywny i bardziej przyjazny dla środowiska.
Badania, analizy i pomiary
Przed przystąpieniem do opracowania Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej powinno przeprowadzić się kompleksowe badania i analizy stanu istniejącego. Przykładem takich badań są między innymi: pomiary natężenia ruchu drogowego i rowerowego, opracowanie modelu transportowego dla analizowanego obszaru, szczegółowa wizja lokalna opisująca stan istniejący różnych podsystemów transportowych w obszarze, ankiety z mieszkańcami dotyczące codziennych podróży, wywiady indywidualne i grupowe z interesariuszami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie transportu w obszarze itp.
Wnioski i perspektywy
Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej stają się kluczowym narzędziem w kształtowaniu przyszłości miejskiej mobilności. Z założeniem, że kolejne cykle planowania będą uwzględniać postęp technologiczny i zmieniające się potrzeby społeczne, SUMP stanowi nie tylko dokument, lecz narzędzie do wdrażania działań mobilnościowych, które ewoluuje z biegiem czasu. Wartość SUMP tkwi nie tylko w opracowaniu konkretnych działań, lecz także w tworzeniu świadomości społecznej i edukacji mieszkańców w zakresie transportu, bezpieczeństwa ruchu drogowego czy też mobilności, co sprawia, że dokument ten staje się kluczowym elementem zrównoważonego rozwoju miast i obszarów funkcjonalnych.
